Geef Tijd aan de Tijd

dec 28, 2024

In het geduld en de overgave ontdek ik steeds meer wie ik ben.

In voorbereiding van een training die ik volgend jaar ga geven over persoonlijk leiderschap voor Steyn&Allberg, lees ik in de het boek Passe-Partout van Phoenix opleidingen over kaders voor begeleiding en coaching. Het is de ochtend van de tweede kerstdag, daags na alle familie bijeenkomsten en samenzijn, ook een dag van reflectie en bezinning.

Dale Tiempo al Tiempo

Terwijl ik zo lees vertel ik tegelijkertijd aan mijn vrouw wát ik lees en wat mij raakt. Over de grotere ordening, het numineuze, het spiritueel geweten, het alles hoort erbij. Sinds de start van mijn opleidingen ruim zes jaar geleden, is dat grotere voor mij ongrijpbaar. Magisch en mystiek. Iets wat ik steeds grijpbaar wil maken en telkens tot besef kom dat juist dit ongrijpbaar is. Een reis van opleidingen, boeken lezen, mannengroepen, leiderschapsreizen, verlangen en vast pakken. Sommigen noemen dat geloof, anderen hoop en weer anderen het universele. Het is volgens mij iets dat niet in onze menselijke concepten of kaders te vatten is. En juist dat raakt mij, of eigenlijk raakte het de kleine jongen ín mij die zo van het vervullen van zijn tekort is.

Mijn vrouw zegt op een gegeven moment nadat ze mij even aanhoort: “Dale tiempo al tiempo”. Iets wat haar vader, een Chileense grote meneer die mij veel ontzag inboezemde, altijd tegen haar zei. Deze Chileense wijsheid betekent zoveel als “geef tijd aan de tijd”, een gezegde uit een lang verleden van de Mapuche Indianen, een stam met een lange traditie waarbij land en natie verder gaat dan materiële eigendom. Voor de Mapuche is het land een levend wezen dat respect vraagt, waarbij zij zichzelf zien als integraal onderdeel van een grotere geheel en streven naar co-existentie met de krachten van de natuur, zonder de dynamiek ervan te willen beheersen: Mapuche-governance is gebaseerd op dialoog en eerbied voor autonomie en lokale tradities. Zo overleven ze de overheersing van de Azteken, de Inca’s, de Spanjaarden en vandaag de dag de Chileense en Argentijnse heersers waarbij ze een rotsvast geloof hebben in dat de tijd hen weer vrijheid en het land geven van hun voorouders.

Zoektocht naar betekenis

Zo laat ik dit besef mij ten diepste binnenvallen. De zoektocht naar autonomie, identiteit en heelheid van een volk dat reeds meerdere eeuwen tot een existentiële bestemming is verheven. Het zet mijn eigen zoektocht naar bestemming, naar mijn plek en betekenis in het grote geheel in een ander perspectief. Alsof je door een woestijn loopt, hoe klein en nietig je bent terwijl je beseft dat het zand en de stenen ooit toebehoorden tot de bodem van een gigantische oceaan miljoenen jaren geleden.

Desalniettemin is mijn leven altijd een zoektocht geweest. Sinds mijn conceptie draag ik een diep verlangen mee: om te ontdekken wie ik werkelijk ben. Meer dan het ego die ik al ruim 54 jaar zo heb ontwikkeld, voorbij aan mijn Ik-ideaal, voorbij aan alle verwachtingen vooral die van mijzelf. Na zes jaar Phoenix besef ik mij meer en meer dat dit geen vraag is die simpelweg met woorden te beantwoorden is. Sterker, hoe meer vragen ik kán beantwoorden, hoe meer besef dat ik het eigenlijk nog helemaal niet weet. En dát is nu juist mijn strijd, ik wíl het zo graag weten, “Kijk eens papa en mama! Ik kan het écht wel goed! Heb ik nu mijn best gedaan?”

Verhalen van toen

Affijn, die reis levert natuurlijk ook wat op. Alhoewel het dus geen uitsluitsel geeft op mijn magisch bewustzijn, het is een interessante innerlijke reis die nog wel even door zal gaan. Het is een proces dat zich in blijkbaar lagen laat ontvouwen en dat me telkens weer terugbrengt naar mijn wortels, naar de verhalen van mijn ouders, en naar de vraag hoe deze verhalen in mij resoneren. Mijn vader, kind van na de oorlog in Indonesië, heeft in zijn jeugd een wereld van chaos en verlies gekend. Getraumatiseerde ouders door de kampen en werken aan de Birma-spoor, de Bersiap daarna, de gedwongen emigratie naar Nederland – een land dat hem vreemd was, koud en onbekend. Ik weet dat hij zijn ervaringen als jong kind stil met zich mee heeft gedragen. Wat in hem leefde, leeft ook in mij, een gevoel van ontworteling, van zoeken naar een plek, van het verlangen om te begrijpen wat het betekent om thuis te zijn in jezelf.

Mijn moeder was het hart van zorg in ons gezin, gevormd door de oorlog in Nederland en de werkkampen in Duitsland. Haar ouders gaven haar de verantwoordelijkheid die zij vanaf jonge leeftijd droeg in haar gezin van herkomst. Het zorgen voor haar broertjes en zusje wanneer omdat haar ouders emotioneel niet beschikbaar waren. Haar leven ging niet over zoeken, maar juist over dragen. Dragen van anderen, dragen van het gezin. In haar vond ik een kracht die ik dankbaar gebruik in mijn werk. Echter ook een pijn in de vorm van een vraag wie zij zou zijn geweest zonder de last die de geschiedenis haar gaf.

Deze verhalen van mijn ouders vormen een rode draad in mijn eigen reis. Ik zie steeds meer hoe hun verhalen voortleven in mij – niet als last, maar als bron, verhalen uit een verleden die onderdeel zijn van een groter iets. Ze zijn als spiegels geworden waarin ik mezelf keer op keer opnieuw ontdek tijdens de ontmoetingen met anderen en in mijn werk als coach en counselor. Mijn vader gaf me het inzicht dat thuiskomen een innerlijk proces is. Mijn moeder leerde me dat zorg en verantwoordelijkheid kracht kunnen zijn, zolang ik er ook om durf te vragen. Bij beide besef ik mij dan ook dat ik langs mijn eigen schaduwstukken te gaan heb, langs “Is het er echt ook voor mij?” en verbonden weten met een groter geheel.

Geduld en tijd als sleutel voor ruimte en groei

Het idee van “Dale tiempo al tiempo” – geef tijd aan de tijd – leert me dat er een organisch ritme is in het leven, dat ik niet alles hoef te forceren. Ik herinner mij mijn eerste jaar van de 3-jarige communicatie opleiding van Phoenix, waar ik aan het einde van dat jaar aan mijn trainer Andries de Jong vroeg: “Andries, wat kan ik nog meer doen om mijn leerproces te versnellen?”. Een vraag vanuit de intentie om meer beet te pakken zodat ik ook sneller kan loslaten. “Geef het de tijd,” zei hij, “zodat dat wat je leert en belichaamt, ook écht kan indalen en dat het plek krijgt.” Wat een klus. Het betekende zoveel dat het laten verschijnen en laten spreken van mijn innerlijke wereld zich niet laat forceren, maar dat het een proces is waar liefdevol en barmhartig geduld, vertrouwen en overgave sleutelwoorden in zijn geworden.

Het “Dale tiempo al tiempo” resoneert mijns inziens met Carl Jung’s concept van het numineuze. Hij zegt daarover: “Het belangrijkste belang van mijn werk is niet bezig met de behandeling van neurosen, maar met de benadering van het numineuze (het grote geheel). Feitelijk is het numineuze de echte therapie die <> de ban van de pathologie doorbreekt. Zelfs de ziekte krijgt een numineus karakter.” Hierbij gaat het praktisch over het nemen dat het leven is zoals het is, inclusief de eindigheid en nietigheid van het bestaan. Dit nodigt mij uit om stil te staan bij het mysterie van het leven, voorbij mijn schaduwstukken en existentiële angsten die verworden zijn tot toegangspoorten in de muren rondom mij heen, en toegang geven tot het grotere geheel. Het roept me op om niet alles te willen begrijpen of beheersen, maar om me over te geven aan wat zich aandient.

In de Passse-partout van Phoenix Opleidingen wordt geschreven: “Een ervaring waarbij de tijd naar de randen opkrult, de klokkentijd verschuift naar een grotere ruimte waarin gebeurtenissen in hun grotere samenhang zichtbaar worden.” Ik leer dat mijn persoonlijke zoektocht verweven is met het grotere geheel. Het is geen rechte lijn, maar een cirkel. Terugkeren naar mijn wortels, naar de verhalen van mijn ouders, om te begrijpen hoe ze in mij voortleven. Dit biedt, voor mijzelf en voor hen met wie ik werk, een bedding waar schaduw en angst mag verschijnen. Het verbindt mij met diegene die mij voor zijn gegaan en het maakt dat ook ik een plek heb in de grote ordening van het leven. Het werk dat ik doe met Venster op Leren is daar een verlengstuk van. Het is niet alleen een plek voor anderen om balans en heelheid te vinden, maar ook een weerspiegeling van mijn eigen proces. Mijn geraaktheid in “Dale Tiempo al Tiempo” van de Chileense Mapuche vertaalt zich in hoe de tijd – die soms zo ongrijpbaar lijkt – altijd een ruimte schept. In het geduld en de overgave ontdek ik steeds meer wie ik ben.